Kaplica Templariuszy i Joannitów w Rurce

Joannici w zachodniej Polsce

Joannici przybyli na ziemie współcześnie polskie już w początkach XIII wieku, podobnie zresztą jak Templariusze. Początkowo na ziemiach zachodnich znacznie większym majątkiem dysponowali templariusze, którzy mieli tu dość dużo bogatych komandorii. W 1234 roku książę szczeciński Barnim nadał Templariuszom ziemie Bańską, a zakonnicy zbudowali swoją komandorię w Rurce. Taki był ich zwyczaj, by komandorie zakonne umieszczać poza miastami. Względy polityczne zdecydowały, że Templariusze uzyskali patronat nad kościołem w Chojnie, która leżała na ziemiach podległych Brandenburgii. Wywołało to kolejny konflikt, a obecność Templariuszy skończyła się w 1312 roku wraz z rozwiązaniem zakonu. Majątek templariuszy mieli przejąć Joannici, co szło z oporami, nie wszystkie majątki trafiły w ręce Joannitów. Komandoria w Rurce przeszła w ręce zakonu Joannitów dopiero w 1329 roku. Joannici utrzymali patronat nad kościołem w Chojnie, która leżała w granicach Nowej Marchii, czyli w innym państwie. Tutaj także nie obyło się bez konfliktów. Mieszczanie z Chojny pod wodzą jednego z rycerzy napadli i spalili zabudowania komandorii w Rurce (https://discover.pl/rurka-kaplica-i-komandoria-templariuszy-i-joannitow/), a komandora uwięzili. Konflikt został po pewnym czasie załagodzony przy udziale papieża niemniej komandoria w Rurce nie została odbudowana w dotychczasowej formie.

Joannici poprosili księcia szczecińskiego o zgodę na budowę zamku i taki zamek zbudowali nieco dalej od Chojny, czyli w Swobnicy po 1377 roku. Zamek został zbudowany nad brzegiem jeziora i otoczony fosą, ale nie był to typowy zamek wodny. Najpierw powstał duży budynek mieszkalny, kaplica, wieża i mury obronne na planie kwadratu. Ponadto zbudowano również duże podzamcze. Joannici nie żyli w zgodzie z mieszkańcami ziemi Bańskiej, których gnębili obciążeniami. W 1399 roku mieszkańcy Bań zabili baliwa von Walmodden na drodze z Bań do Swobnicy. Konflikt załagodziła wysoka kara pieniężna i krzyż pokutny, ale to nie wygasiło konfliktu. Pod koniec XV wieku Joannici kupili Banie i odgrywali się na mieszczanach. To oni zapoczątkowali rozbiórkę murów miejskich. Joannici rozbudowywali zame w swobnicy (https://discover.pl/zamek-joannitow-w-swobnicy/), ale ostatecznie musieli go opuścić po wojnie trzydziestoletniej. Zamek dostał się w ręce szwedów później Hohenzollernów. Dzisiaj to obiekt zdewastowany.

Joannici w zachodniej Polsce umocnili się dopiero na początku XIV wieku, kiedy upadła zakon Templariuszy. Joannici przejęli znaczną część ich majątków i na terenie północno zachodniej Polski (obecnej) oraz sąsiednich Niemiec (również współcześnie) powstało dość dużo komandorii joannickich. Naturalna kolej rzeczy była taka, że komandorie oddolnie zaczęły się organizować w baliwat, przyjmując nieformalna opiekę i patronat margrabiów brandenburskich. Ostatecznie powstał Baliwat Brandenburski mający w ramach zakonu Joannitów dużą autonomię. To właśnie Joannici z Baliwatu Brandenburgii w XVI wieku przyjęli naukę Lutra, chociaż formalnie pozostali w strukturach katolickiego zakonu.